Karpaty
Karpaty to środkowoeuropejski łańcuch górski, ciągnący się przez terytoria Węgier, Rumunii, Ukrainy, Polski, Serbii, Słowacji, Czech i Austrii. Sięgają od okolic Wiednia po Żelazną Bramę na Dunaju. Na zachodzie łączą się z Alpami Wschodnimi, a na wschodzie z Bałkanami. Ich długość wynosi około 1500 km a szerokość wacha się od 100 do 350 km.
Najwyższym szczytem jest znajdujący się w Słowacji Gerlach (Gerlachovský štít ), wznoszący się na wysokość 2655 m n.p.m. Najniżej położoną przełęczą jest Przełęcz Dukielska w Beskidzie Niskim na granicy polsko-słowackiej – 500 m n.p.m. Z rzadka osiągają wysokość powyżej 2500 m n.p.m. i nie zalega w nich wieczny śnieg.
Pochodzenie słowa „Karpaty” nie jest do końca pewne i nastręcza sporej ilości problemów językoznawcom oraz etymologom. Po raz pierwszy pojawia się w Kosmografii Ptolemeusza w II w. n.e. jako Carpates mons, odnosi się raczej do jednej góry a nie całego masywu, i być pochodzi od nazwy lokalnego plemienia.
Powstanie pasma Karpat jest wynikiem kolizji płyty apulijskiej z płytą europejską i sfałdowania istniejącej pomiędzy nimi skorupy oceanicznej wraz z osadami z Oceanu Tetyda.
Karpaty dzielimy na trzy prowincje. Zachodnie – od Bramy Morawskiej na zachodzie po Przełęcz Łupkowską na wschodzie, których najważniejsze pasma górskie to Beskid Śląski, Beskid Żywiecki, Beskid Sądecki, Gorce, Pieniny, Tatry Polskie, Tatry Słowackie, Słowacki Raj i Mała Fatra. Wschodnie – od Przełęczy Łupkowskiej na północnym zachodzie po Przełęcz Predeal na południu, których najznaczniejsze pasma górskie to Bieszczady, Gorgany, Czarnohora, Góry Rodniańskie i Karpaty Marmaroskie. Południowe – od Przełęczy Predeal na wschodzie po Żelazną Bramę na zachodzie, w których najbardziej istotne są Góry Bucegi, Góry Piatra Craiului, Góry Fogarskie i Retezat.
Karpaty Zachodnie można podzielić na Zewnętrzne, Centralne i Wewnętrzne. Karpaty Zewnętrzne zbudowane są z piaskowców, łupków i zlepieńców. Mają budowę płaszczowinową. Najwyższy szczyt to Babia Góra (1725 m n.p.m.) w Polsce. Centralne Karpaty Zachodnie zbudowane są z paleozoicznych skał krystalicznych, metamorficznych i mezozoicznych skał osadowych, a także z kenozoicznych skał wulkanicznych. Ich charakterystyczną cechą są zręby tektoniczne. Najwyższy szczyt to słowacki Gerlach (2655 m n.p.m.). Wewnętrzne zbudowane są ze skał paleozoicznych i krystalicznych przykrytych niekiedy triasowymi seriami wapiennymi, występują tu także młode skały wulkaniczne, obniżenia wypełnione paleogeńskim fliszem i neogeńskimi piaskami, iłami i marglami. Stolica (1477 m n.p.m.) na Słowacji jest ich najwyższym punktem.
Karpaty Wschodnie można podzielić na Wewnętrzne i Zewnętrzne. Zewnętrzne Karpaty Wschodnie stanowią bezpośrednie przedłużenie Zewnętrznych Karpat Zachodnich, jednak są od nich wyższe. Brak w nich zrównanego pogórza. Charakteryzują się uwarunkowanym tektonicznie i litologicznie, rusztowym układem pasm. Najwyższym szczytem jest Howeria (2061m n.p.m.) w Czarnogórze. Wewnętrzne Karpaty Wschodnie nie są przedłużeniem Centralnych i Wewnętrznych Karpat Zachodnich. Ich charakterystycznym elementem jest długi na ponad 400 km pas gór pochodzenia wulkanicznego. Najwyższy szczyt to Pietrosul (2305 m n.p.m.) w Rumunii.
Karpaty Południowe to posiadająca najwyższą wysokość względną część Karpat, jednak wcale nie najwyższa – Moldoveanu mierzy 2543 m n.p.m.. Całość Karpat Południowych znajduje się w Rumunii. Zbudowane są głównie ze skał krystalicznych i metamorficznych, na zachodzie częściowo przykrytych seriami wapiennymi.